فرمان به مالک 04

­­بسم الله الرحمن الرحیم دولت کوچک فرمان به مالک 4 سومین وظیفه ای که امام علی(ع) برای حکومت بر می شمرد، با عبارت «استصلاح اهلها» بیان شده است. ذیلاً این وظیفه را می نگریم. مصلحت خواهی مردم استصلاح، از ریشۀ صلح، مصدر باب استفعال است و این باب مختص طلب است. صلح را لویس معلوف در المنجد با مفهوم مقابل آن یعنی فساد و فساد را در سه مفهوم لهو، لعب و گرفتن مال به ستم معنا کرده است. لهو به نوبۀ خود مفهوم غفلت، بی توجهی و رویگردانی از چیزی معنا شده است و لعب به مفهوم بازی کردن. مفهوم اهل مشخصاً به معنای ساکنان سرزمینی است که حکومت بر آن سیطره دارد که اینک در مقابل واژۀ ملت قرار می گیرد. اکنون با توجه به این معانی، می توان نظر امام را از عبارت «استصلاح» اینگونه بیان کرد که حکومت در مقابل مردم موظف است همت خود را در مصلحت خواهی مردم صرف کند. به توضیحاتی در این مورد توجه کنیم: 1- آوردن واژۀ صلح در باب استفعال به روشنی نشان می دهد که حکومت باید مصلحت مردم را بخواهد. این خواستن در تمام مراتب قانونگذاری، اجرای قانون و کل عملکرد حاکمیت باید موجود باشد. امام به صراحت مردم را محور هر حکومتی اعلام فرموده و هدف حکومت را آرامش مردم ذکر می کند. بنا بر این، چون قدرت حاکمیت و اعمال آن در اجتماع در اختیار کارگزاران حکومت است، مصلحت هر کارگزاری فقط تا آنجا مورد عنایت است که به عنوان یک فرد از اجتماع مطرح باشد و داشتن قدرت حاکمیت نه فقط نمی تواند در ترجیح مصلحت هیچ فردی بیش از آن که به عنوان شهروند مطرح است، مصروف شود بلکه اگر بین مصلحت و ماندگاری حکومت و مصلحت و آرامش مردم، تقابلی به وجود آید، قطعاً این مصلحت مردم است که باید مد نظر حکومت باشد حتی اگر بهای این مصلحت خواهی مردم، سقوط حاکمیت باشد. حاکمیت به هیچ بهانه ای نمی تواند از چهارچوب حقوق و آزادی های مردم خارج شود. 2- در مفهوم لعب مخصوصاً آنگاه که با لهو همراه شود، نکته ای مهم نهفته است. بازی کردن در همۀ اشکال معنائی آن اعم از بازیگری هنرهای نمایشی، ورزش، وقت گذرانی بیهوده یا ... فاقد عنصر جدیت است. یک بازیگر سینما در یک نقش بازی می کند. مرگ او در این نقش، واقعی نیست. یک ورزشکار نیز در یک نقش مبارزه می کند. مبارزۀ او تحت کنترل قوانین مشخصی است و وی نمی تواند برای ضربه زدن به حریفش از دایرۀ این قوانین خارج شده، حریفش را به هر وسیله نابود کند. زندگی مردم اما باید به جد باشد. عرصۀ زیست آدمی باید دارای عنصر جدیت باشد و هیچ چیزی در این عرصه نمی تواند عنصر جدیت را فاقد شود. حکومت باید زمینه ساز وضعیتی مناسب باشد که هر شهروند در آن وضعیت برای بهبود مستمر زندگی خود و از این رهگذر، زندگی اجتماع به تلاشی جدی دست یازد و این تلاش به شکلی مستمر ادامه داشته باشد. 3- صلح را می توان با توجه به مفهوم مقابل آن، آرامش معنا کرد. کلیۀ اموری که آرامش هر شهروند و در کل اجتماع را تضمین می کند، باید هدف کلی حکومت باشد. سرفصل های این امور مشخص و روشنند. امکان امنیت، کار، تشکیل خانواده، آموزش، مسکن و رعایت کرامت انسانی و جایگاه محترم وی در اجتماع، از مهم ترین موارد این سرفصل ها هستند. آنچه در معنای فساد به گرفتن ستمگرانۀ مال بیان شده است، مفهومی اساسی و کلیدی است که حکومت نه خود باید به ستم از هیچ شهروندی مالی بگیرد و نه اجازه دهد دیگری بدین کار دست زند. اموال و درآمدهای عمومی از آنِ ملت است و کارگزاران حکومت نه فقط نمی توانند جز به قانون، مالی را در هیچ راهی صرف کنند بلکه باید اولویت های زندگی مردم را هم به درستی شناسائی کرده، اموال و درآمدهای عمومی را در آن اولویت ها مصروف دارند. صرف مال مردم در آنچه اولویت ندارد هم مشمول حکم اخذ ستمگرانۀ مال است.   خود و همراهان همدلم را به حفاظت خداوند می سپارم.