خشم مقدس
شنبه, ۱۴ تیر ۱۳۹۳، ۰۴:۵۶ ق.ظ
بسم الله الرحمن الرحیم
خشم مقدس
آسیب شناسی ترس
و تمسخر در زبان و رفتار ملت ایران
برای تبرک
آن را که درون دل، عشق و طلبی باشد
چون دل نگشاید در، آن را سببی باشد
رو بر در دل بنشین، کآن دلبر پنهانی
وقت سحری آید، یا نیم شبی باشد
مولانا
آدمی ذاتاً از بدی
و بیداد، بیزار و به نیکی و داد، مشتاق است و این را در تمام عرصه های زندگی بشر
می توان دید. فیلمی را تصور کنید که فردی مورد ستم ستمگری قرار گرفته است. حتی یک
انسان را هم نمی توان یافت که مایل نباشد داستان فیلم به پیروزی ستمدیده بر ستمگر
ختم شود.
با این همه،
نیروئی دیگر هم در آدمی به ودیعت خلقت است که باعث می شود خود را در معرض آسیب
قرار ندهد. تقابل این دو نیرو در طول قرون متمادی استبداد خشن بر ملت ایران باعث
شده است ملت ایران در مقابل ستمی که بر وی یا هم نوعانش می رود، به شکل عجیبی
واکنش نشان دهد که در سایر ملل جهان این نوع واکنش را نمی توان دید.
کافی است به
کلماتی که برای احترام در زبان فارسی به کار می بریم توجه کنید تا این موضوع روشن
شود. واژگانی مانند جناب، حضرت، آقا، شاهزاده و ... که عموماً برای تکریم و احترام
مخاطب به کار می رود، برای تمسخر طرف مقابل هم کاربرد دارد.
دلیل این امر
این است که در رویاروئی با بیداد بیدادگر، از سویی بیزاری از بیداد، دل آدمی را
سرشار از نفرت می کند و از سوی دیگر، هراس از آسیب، وی را از واکنش طبیعیش که خشم
در مقابل ستم است باز می دارد. پس به ناچار روی به سوی تمسخر می آورد تا هم غریزۀ
بیزاری از ستم را شفا بخشد و هم با کاربرد واژگان محترمانه، خود را در معرض آسیب
قرار ندهد.
این رویه در
طول تاریخی طولانی به سیرتی در ملت ایران تبدیل شده است که یکی از دلایل مشکلات
فعلی اوست.
برای بهبود،
کافی است خشم خود را از ستم بروز دهیم و از تمسخر ستمگر بپرهیزیم. امام علی به
صراحت فرمان می دهد: یار ستمدیده و دشمن ستمگر باشید و از آن سوی، کتاب الهی فریاد
بر می آورد: وای بر هر عیبجوی هرزه زبان.
این نیز هست که
خشم هم مانند سایر ویژگی ها در آدمی ممکن است به غلط عمل کند یا به درست. آنگاه که
هدف خشم، بیداد بیدادگر است، مقدس است و به شدت مورد نیاز و آنگاه که خشم بر
خواستۀ دلی هوسناک است که به هوس خود نرسیده است، البته که هیچ ارزشی ندارد.
بادا که خداوند ما را راهنما باشد.
- ۹۳/۰۴/۱۴