راه 21

­­بسم الله الرحمن الرحیم گذرگاه عافیت گام بیست و یک قومی متفکرند اندر ره دین جمعی به گمان فتاده در شکّ و یقین می ترسم از آن که بانگ آید روزی: کای بی خبران! راه، نه آن است و نه این حکیم خیام نیشابوری دین و حکومت 3 با توجه به تماس برخی همراهان برای توضیح مفهوم اظهار که در آیۀ صدر مطلب گذشته آمد، خلاصتاً این مفهوم را خدمت دوستان عرض می کنم و می پردازیم به ادامۀ بحث: آیۀ 33 سورۀ توبه می فرماید: «اوست که پیام آورش را برای هدایت و همراه با دین حق فرستاد تا دین حق را بر همۀ ادیان دیگر اظهار کند ولو مشرکان را خوش نیاید.» اظهار، فرآیندی است بدین شکل: فرض کنیم در مورد نحوۀ استفاده از لیوان پلاستیکی، کسی بگوید که برای جوشاندن آب است. موضوع ما در اینجا، کاربرد لیوان پلاستیکی است و حکمی که داریم، جوشاندن آب در آن. حال حکم دوم وارد می شود و گفته می شود که کاربرد لیوان پلاستیکی برای نوشیدن آب است نه برای جوشاندن آن. خرد آدمی به فوریت متوجه می شود که حکم دوم، حکم صحیح و نحوۀ کاربرد درست لیوان پلاستیکی است. این را اظهار می گوئیم بدین معنا که درستی حکم دوم در مقابل خرد انسان آنقدر مشخص است که به فوریت و به محض ابراز حکم دوم، متوجه می شود که حکم دوم در مقابل حکم اول، درست یا درست تر است. خداوند می فرماید که دین حق به محض ارائۀ نسبت به سایر ادیان، درستیش آنگونه آشکار است که هیچ خردی در تأیید آن کمترین شکی ندارد. البته موانع فهم صحیح هم هست که در اینجا مورد بحث نیست زیرا در ابتدای این سلسله مباحث، قرار شد همراهان به کلی هر درست و نادرست یا خوب و بد یا حق و ناحق را که بدان معتقدند، کنار نهند و فقط بر اساس مفاهیم خردپذیر عمل کنیم. با این حال، باز هم اگر از همراهان کسی باشد که مایل به توضیح موانع فهم صحیح باشد، از همان طرق ارتباطی ثبت نظر، ایمیل یا تلفن بفرمایند تا به بحث گذاشته شود. و امّا ادامۀ مطلب دین و حکومت: در مطلب قبل، مفهوم دین در کلام قرآن توضیح داده شد و اما در خصوص حکومت، مفهوم حکومت و حاکمیت در دو شکل معنای عام و معنای خاص مطرح است. معنای عام حکومت و حاکمیت، هر شکل از تسلط است و معنای خاص که اینجا مورد نظر ماست، معنای فرمانروائی است که گفتیم سه مفهوم اصلی دارد. مفهوم اول، ملت یا مردم است یعنی گروهی از انسان ها باید باشند که حاکمیت بر آن ها اعمال شود. مفهوم دوم، سرزمین است یعنی محل و جائی باید باشد که حاکمیت در آن سرزمین بر آن انسان ها اعمال شود و مفهوم سوم، حکومت یا حاکمیت یا دولت است که دارای قدرت اعمال نظر و اجرای قوانین بر مردم خاص در سرزمین خاص است. در قرآن کریم، از ریشۀ ح ک م، بیش از بیست فعل و اسم مختلف بیان شده است که بیشترین فراوانی را واژۀ حکیم دارد. در کل، دو معنای مختلف برای مشتقات ریشۀ ح ک م در قرآن کریم آمده است: 1- حکمت به معنای تقریبی فلسفه. 2- حکم به معنای داوری. مشخصاً این دو معنا در اینجا مورد نظر بحث ما نیست. با این حال، بین هر دو معنا و زمامداری رابطه ای جالب توجه است که بدان خواهیم پرداخت. در قرآن کریم، زمامداری تحت عناوین مشتق از ریشۀ و ل ی  آمده است که مشتقات این ریشه چندین معنای جالب توجه دارد ضمن این که مشتقات این ریشه از مفاهیم متضاد است یعنی دو معنای عکس هم دارد که در محل خود بدان خواهیم پرداخت.   شاد و سربلند باشید همراهان همدل.